poniedziałek, 31 stycznia 2011

Ogłaszam ;)

Z powodów osobistych (moja ciąża ;), muszę pozostać w szpitalu do czasu aż synek zechce wyjść na świat ;)) Rozdawajka będzie przeniesiona w terminie.
Losowanie odbędzie się jak wrócę ;)

niedziela, 30 stycznia 2011

"Tak chyba boli żal za życiem, jak myślisz, biały człowieku?"* - "Dzisiaj narysujemy śmierć" - Wojciech Tochman

   Tochman przywalił mnie tą książką jakby ważyła tonę, a ma zaledwie 150 stron... O ludobójstwie w Rwandzie trochę się już naczytałam, film obejrzałam, ale reportaż polskiego twórcy spowodował, iż jestem w wielkim szoku; mam w głowie nowe połączenia, ale nie są to synapsy neuronów, a jelita ofiar. Litery układające się w słowa niejednokrotnie raniły oczy niczym ostrze maczety, a emocje zawarte między nimi potrząsały mną z niewiarygodną siłą, namacalnie niemal łapiąc za ramiona.
   Obawiałam się, że reportaż ten będzie czytaniem już czytanego, przybranego jedynie w nową oprawę. Ale nie, nic podobnego. Tochman naprawę po coś do tej Rwandy jeździł, stawiał odkrywcze pytania, naświetlał problem z niedotykanej dotąd strony. Drążył nie dając się zbyć. Starał się zachować reporterski obiektywizm, ale nie wahał się wyciągnąć palec i stwierdzić: "To ty jesteś winny". Zamiast silić się jedynie na odkrywanie warstw ziemi z ofiar 1994 roku w poszukiwaniu nie wiadomo właściwie komu do czego potrzebnej  prawdy, Tochman zdziera maskę obłudy jaką obwarował się wobec nich świat.  
   "Dzisiaj narysujemy śmierć" to chyba jeden z najbardziej oskarżycielskich głosów w literaturze dotyczącej rwandyjskiego ludobójstwa, wymierzony w postawę Kościoła i jego sług. Nie wszystkich, rzecz jasna, każdego w różnym stopniu, ale jednak. Przywołuje Tochman ciekawą, ale jakże naciąganą moim zdaniem teorię jednego z księży, którzy czując się winnymi stosują śmieszna wręcz "spychologię", aby choć troch się oczyścić: ludobójstwo było według niego sposobem na ograniczenie rwandyjskiej populacji zastosowanym wobec oporu wiernych stosujących się do nauki kościoła, iż antykoncepcja jest złem. Tymczasem to księża właśnie, podczas rzezi w Gikondo zamiast ratować swych wiernych i błagać o ich życie zamknęli się na plebanii, wytargowawszy jedynie, by mordercy sprawili jatkę nie w świątyni, gdzie był wystawiony Najświętszy Sakrament, ale tuż przed nią. Modlili się, głusi na krzyki bólu i nieludzkiego cierpienia mordowanych Tutsich... Innym absurdem jest również duża liczba rzekomych opętań, przeprowadzanych egzorcyzmów. Zdaniem Tochmana służy to jedynie urzeczywistnieniu i podkolorowaniu kolejnej wymówki katów - to nie myśmy ich zabili, to Szatan. I teraz tego szatana się wypędza...
   Co mi się jeszcze w tej książce podobało? Zdecydowanie gra z czytelnikiem. Z czytelnikiem i sobą samym. Autor stawia pytanie: Po co ja o tym piszę? Dlaczego Ty, Czytelniku, chcesz o tym czytać?  Dzieli się z czytelnikiem uczuciami towarzyszącymi mu w pracy nad książką, zmniejsza tym dystans z odbiorcą, pokazuje, że wobec takiej zbrodni wszyscy jesteśmy jedynie dziećmi we mgle, które nigdy nie pojmą jak i dlaczego. 
    "(...) moje notatki pełne są poobcinanych kończyn, pełne są krwi, zakażonej spermy, siostry na pewno gwałcili, od wielu miesięcy wszystko to skrzętnie zapisuję po nocach, wszystko już mam, zabitych rodziców na co drugiej stronie, i dzieci, niebieskim długopisem, czarnym, zielonym, żeby potem po zmianie koloru notatek sprawnie znajdować początek i koniec każdej relacji, zabity tak, zabity siak, moje notesy są spuchnięte jak trupy w wodzie, wszystkie te ciała są przy mnie, martwe, ale i żywe, ich zabici rodzice o nic specjalnego, nic szczególnego, rwandyjska normalka, moje notesy cuchną, wszystko co w nich mam podchodzi mi do gardła."**
Obnaża autor schematy myślenie i postrzegania - ocaleni już zawsze będą naznaczeni piętnem zbrodni, której doświadczyli, w oczach świata będą najpierw ocalałymi właśnie a dopiero potem dobrymi ludźmi, czy fachowcami w danej dziedzinie. Cień maczety będzie unosić się nad nimi już do końca życia.  
   Miejsca w jakie prowadzi nas Tochman w swej książce sprawiają wrażenie jakby znajdowały się już u bram piekieł. Moje zdziwienie, gdy czytałam o muzeum rwandyjskich zwłok było porostu przeogromne. Okazuje się, iż szkołę w Kigali, która była miejscem jednego z największych masowych mordów przerobiono na... skład wyciągniętych z zbiorowych mogił zmumifikowanych zwłok ofiar. I leżą sobie tam, jedne na drugich, a ocalała z ludobójstwa kobieta opiekuje się nimi, ściera kurz, oprowadza chcących je obejrzeć... Prawdopodobnie znajduje się tam 840 mumii. Tylko nie potknij się o wystającą rękę... 
   Dużo miejsca poświęca też Tochman w swoim dziele losowi rwandyjskich kobiet.
   "Twój wróg, to Tutsi, ale Twój największy wróg, to kobieta Tutsi"***
To właśnie kobiety Tutsi w ludobójstwie cierpiały najbardziej. To im nie pozwalano po prostu umrzeć, wymyślano dla nich najbardziej wyrafinowane męczarnie i katusze, zarówno fizyczne i psychiczne. Masowe gwałty, to jeszcze nic, niekiedy musiały zabijać własne dzieci, uprawiać seks na oczach katów z własnymi synami, których ścinano, gdy byli jeszcze w ich ciele, kazano im zjadać własne martwe dzieci... Śmierć była tu zaszczytem i luksusem...
   Kolejny aspekt książki Tochmana to problem samobójstw ocalałych. Życie nie jest już dla nich możliwe, kobiety nie mogą sypiać z mężami, zbyt je to boli, zbyt przypomina przeżyte gwałty; mężczyźni nie mogą pogodzić się z odtrąceniem przez żony, zarzucają im, ze oddały siebie oprawcom. Matki nie potrafią kochać dzieci narodzonych z gwałtów. Nie zabiły  ich, pozwoliły przeżyć, myślały że to mini, ale nie, w twarzy dziecka wciąż widzą twarz kata... Prowadzi to do alkoholizmu, obłędów; w końcu też do samobójstw i morderstw.
   Sporo już przeczytałam o Rwandzie, ale ten reportaż był inny. Nad maskarą pochylił się humanista, nie opisywacz. Pochylił się człowiek świadomy swych słabości, a nie biały wśród czarnych, gorszych, który chce być mesjaszem odkrywającym przed światem nie wiadomo co. Epatowanie cierpieniem i szokowanie? Nie, tak po prostu tam było, po co ubierać zbrodnię w pawie piórka? Przeczytajcie i cieszcie się, ze nie musicie uczestniczyć. Bardzo, ale to bardzo wartościowa książka.
*s. 49.
**s. 81-82. 
***s. 48.
 Obrazy pochodzą z Internetu.
Wydawnictwo, miejsce i rok wydania: Czarne, Wołowiec 2010.
Ilość stron: 147.
Moja ocena: 6/6.
Seria wydawnicza: seria Reportaż.
Wyzwanie: Reporterskim okiem.

piątek, 28 stycznia 2011

"Farmer ogromne serce ma..."* - "Skrawek ziemi" - Robert Newton Peck

   Tym razem wybrałam się na krótką podróż na Zachód. Krótką, bo zaledwie stu kilkustronicową, ale za to jakże głęboką i jak wiele mówiącą o życiu i człowieku. "Skrawek ziemi" to rzeczywiście piękna historia o więzach rodzinnych i o tym, co się naprawdę w życiu liczy. O wartościach duchowych i ich prymacie nad materialnymi i o ciężkim, ale oczyszczającym zdaniu się na los i pogodzeniu z tym, co dla nas przygotował. 
   Narratorem i głównym bohaterem powieści Pecka jest Rob, dwunastoletni chłopiec mieszkający z rodzicami i ciotką na farmie w stanie Vermont. Życie upływa mu  na zabawach, obcowaniu z naturą, ale przede wszystkim pamiętać musi o wypełnianiu obowiązków. Nie brak w powieści zabawnych perypetii chłopca, jego prześmiesznego dziecinnego spojrzenia na świat, ewenementów dziecięcego światopoglądu wynikających z niezrozumienia spraw świata dorosłych (uważał na przykład, ze zboczeniec to bardzo ciekawa postać i chciał wypytywać o takowych podczas wizyty w jarmarcznej toalecie). 
   Rodzina Pecków należy do wyznaniowej  społeczności Szejkerów, żyjącej według specyficznego kodeksu znajdującego się w Księdze Szejkera (muszę przyznać, iż pierwszy raz spotykam się w literaturze i życiu w ogóle z tym odłamem wyznaniowym; z tym większą uwagą śledziłam założenia owej religii), jednak autor nie sili się na udzielanie czytelnikowi wykładu odnośnie doktryny. Wplata jedynie nienatrętne dygresje o postrzeganiu zachcianek jako fanaberii, a przedmiotów pożądanie jako dzieł Szatana, za pomocą których chce on omotać człowieka. Innym razem wspomina o istnieniu pierwotnej przyczyny, czyli podłoża zakodowanego w genach i ewolucji nakazującego postępować tak a nie inaczej (np. świnia nie może stać koło krowy, bo ta przypomina sobie czasy, gdy dzikie świnie zjadały krowy i ze strachu mleko jej kiśnie). 
   Jednak życie w świecie fikcji Pecka to nie tylko piękne chwile. Sielankę często zastępują tu ludzkie dramaty (jak choćby historia sąsiada, którego kochanka powiesiła się i utopiła ich malutką córeczkę, którą ten uprał się odkopać i pochować w swym sadzie).  
   Powieść Pecka to również apologia zżycia człowieka z naturą. Robert ma za swoją najlepszą przyjaciółkę i towarzyszkę zabaw świnkę Różankę. Dba o nią niemalże jak o członka rodziny, wszędzie ze sobą zabiera, nie szczędzi pieszczot, a nawet śpi z nią niekiedy w chlewiku. Wspólnie zdobyli nawet nagrodę w kategorii najlepiej ułożonej świnki hodowanej przez dziecko na miejskim jarmarku;) Jednakże życie na farmie to nie tylko sielskie chwile Nie brak w powieści realistycznych, naturalistycznych wręcz opisów krowich porodów, polowań jastrzębia na królika, zapładniania Różanki przez knura sąsiadów czy drastycznego w skutkach szczucia psa na łasicę. Mnie jednak najbardziej uderzył bezsens zabijania przez chłopca wiewiórki, po to tylko, by wydobyć z jej brzucha rozdrobnionej orzeszki do posypania ciasta... Obyczaje niektórych ludzi to rzecz nie dość, że odrzucająca, to i niezrozumiała i okrutna. Trupa wiewiórka zjadły kury. 
   Zdecydowanie istotną rolę odgrywa w powieści obraz ojcowsko-synowskich relacji Pecków (autor zadedykował nawet ów utwór swemu ojcu). Haven Peck był niepiśmiennym farmerem w podeszłym wieku 60 lat. Na co dzień trudnił się ubojem świń. Wychowuje swego syna w poszanowaniu i nawyku ciężkiej pracy, miłości do ziemi, szacunku dla dobrych ludzi. Mężczyzna i chłopiec przy pracy odbywają wiele wartościowych rozmów i dyskusji, które uczą chłopca patrzenia na świat prostodusznymi i poczciwymi oczyma ojca. Haven uczy swego syna gospodarskich mądrości, ale rozmawiają również o historii, polityce, religii 
   "Jesteśmy bogaci, chłopcze. Mamy siebie nawzajem i tę ziemię do uprawy. (...) Mamy gorące mleko Stokrotki. Mamy deszcz, żeby nas umył, zmył z nas brud. Możemy patrzeć na zachód słońca i widzieć go w całej okazałości, tak, ze oko nam wilgotnieje a serce przyspiesza. Słyszymy całą muzykę, jaka jest w wietrze tak dużo muzyki, że nogi same zaczynają wyrywać się do tańca."**     
Uczucie żywione przez syna do ojca to nie tylko ogromny szacunek, podziw, posłuszeństwo i pragnienie bycia takim jak on. 
   "To, że byłem jego synem znaczyło dla mnie tyle, co znajomość z królem."***
To przede wszystkim bezwarunkowa i bezgraniczna miłość. Chłopiec przechodzi inicjację w świat dorosłości właśnie dzięki ojcu. Składa ofiarę z tego, co było dlań najgorsze, uczy się twardych reguł życia, nieuchronności losu i porządku świata, godzenia się z tym, co sprawia cierpienie i ból. Teoretycznie ojciec odebrał mu pewnego dnia w okrutny sposób to, co ukochane. Chłopiec jednak, wychowany na mądrego człowieka pomyślnie przeszedł tę próbę:
   "Podniosłem jego dłoń do ust i pocałowałem, nie zważając na świńską krew. Całowałem ją raz za razem, chociaż cuchnęła od śliskich soków martwego zwierzęcia. Zrozumiał, że wybaczyłbym mu nawet, gdyby miał zabić mnie..."****
   Piękna książka o wartościach, dojrzewaniu, miłości do rodziny i do ziemi. Książka na poły autobiograficzna, poświęcona najważniejszej osobie w życiu chłopca - jego ojcu. Może dialogi mogłyby być mniej szkolne i "kanciaste", ale może to stylizacja na język ludzi prostych... Może dużo w książce przemocy, ale przecież taki właśnie, brutalny jest świat. Jedno jest pewne, ojciec Pecka wiedział, co się w życiu naprawdę liczy. Polecam:)  
*s. 6.
**s. 30-31.
***s. 108.
****s. 103.
Wydawnictwo, miejsce i rok wydania: Zysk i Spółka, Poznań 2000.
Przekład: Małgorzata Hesko - Kołodzińska
Ilość stron: 110.
Seria: Kameleon
Moja ocena: 5/6.
Wyzwania: Papierowy zwierzyniec; Bracie, siostro... rodzino

czwartek, 27 stycznia 2011

Sabat książkownic

   Witam wszystkich w ten czwartkowy zimowy styczniowy wieczór :). Mam nadzieję, że siedzicie wygodnie z pyszną herbatką pod ciepłymi kocykami szykując sie już powolutku do weekendu. Sesje się chyba powoli kończą, co niektórzy pewnie zaczęli ferie. Tak czy owak w ten wieczór każdy mol książkowy jak nakazuje niepisane prawo książkopochłaniaczy siedzi już pewnie obłożony pięcioma do dziesięciu książek zastanawiając się od której by tu zacząć/ którą kontynuować/ którą skończyć:) 
   I o tym właśnie chciałabym porozmawiać w tym tygodniu. Jak to jest z Waszym czytaniem? Czy zdarza Wam się czytać kilka książek naraz czy może jesteście konsekwentni i czytacie po kolei i po jednej. Co powoduje, że przerywacie książkę, by sięgnąć po inną? Czy ulegacie nastrojom na np. danego autora, rodzaj książki, typ fabuły? A może jeszcze inaczej się to czytanie u Was przedstawia? 
Temat: Jak okiełznać żywioł czytania, czyli mola rozterki dnia  codziennego. 
    Ja przyznam się Wam, że jestem kompletnym logistycznym bałaganiarzem w tej materii. Chaos, chaos i jeszcze raz chaos. Zacznę czytać jedna, ok 50 stron, 70. Nie mam chęć na coś innego. Biorę następną. 20 stron. Nie... O jest w bibliotece to co zarezerwowałam! Lecę, wypożyczam. Ale jeszcze dokończę poprzednią. A ta już też długo leży, przeczytam ją. Ups, a tej kończy się termin; łapię, czytam, bo trzeba oddać (przedłużałam już dwa razy;)). A odkąd zaczęłam współpracę z wydawnictwami zaczęło być jeszcze gorzej...;) 
   Pocieszcie mnie i powiedzcie, że nie tylko jam jest tak totalnie czytaniowo zwariowana...

poniedziałek, 24 stycznia 2011

Rozdawajka:)

   Fajną książkę mam i komuś ją dam:) Komu? No właśnie, kto chce "Afrykanina" Le Clezio? Jej recenzję możecie znaleźć dwa posty niżej. To mój pierwszy egzemplarz recenzencki od wydawnictwa Cyklady. Pierwszy w ogóle, sprawił mi ogromną radość i teraz chcę tę radość komuś przekazać:)
    Jeśli macie ochotę przeczytać tę książkę zostawcie komentarz pod tym postem. I zobaczymy co się da zrobić;) Losowanie planuję na 31 stycznia, ale z przyczyn osobistych termin ten może ulec zmianie. Byłoby mi miło, gdybyście wstawili jakieś info o rozdawajce na swoich blogach, ale nic na siłę (wszystko młotkiem;)), nie jest to konieczność, tylko Wasza dobra wola. 
     Bonus, czyli dodatkowy los przewiduje a jakże, ale nie każę się Wam tutaj dodawać do obserwowanych, polubiać na FB czy gdzie tam jeszcze. Nie. Chcę dodatkowym losem docenić osoby, które często do mnie wpadają, komentują. Kochani, dla Was aż chce się pisać... Dlatego też (wiem, nie liczy się ilość tylko jakość, ale to idzie tu w parze), a więc 2 losy z góry mają osoby zgłaszające się na rozdawajkę, które:
dotychczas  pozostawiły co najmniej 5 komentarzy pod postami
dotychczas wypowiedziały się przynajmniej 2 razy w sabatach książkownic
   Wiem, ze takie przekładanie Waszych wizyt na liczby jest trochę nie halo, ale właśnie osoby po kilku wizytach zaczynam już kojarzyć i potem wyczekuję słów od Was, Waszych opinii i uwag pod kolejnymi recenzjami. No to się już wynurzyłam;)
   Trzymam kciuki, byś wygrała/wygrał właśnie Ty:)

"W nocy czas płynie inaczej"* - "Po zmierzchu" - Haruki Murakami

   Opowieść o Śpiącej Królewnie w realiach wielkomiejskiej aglomeracji XXI wieku. Księcia nie będzie. Miejsce pocałunku zastąpił seks bez miłości w jednym z wielu lovehotów. Zamiast rumaka czarna honda mknąca jak zjawa nocnymi ulicami Tokio, na niej chiński mafioso. Witajcie w baśni nie tysiąca, ale tylko jednej  nocy. Murakami Was zahipnotyzuje, lecz nie zapadniecie w sen. To będzie letarg.
  Miejsce akcji powieści to Tokio, czas: jedna noc. Noc szalona, zatrważająca, przyprawiająca o dreszcze, ukazująca inne płaszczyzny świadomości oraz jątrząca podświadomość. Ale też noc niedopowiedzeń, nierozwikłanych zagadek, przypadkowych znajomości, bezcelowych wędrówek u których kresu czeka sens, wielu znaczących słów wypowiedzianych mimochodem. A wszystko to przy akompaniamencie obecnej w każdym rozdziale (charakterystycznej zresztą dla twórczości Murakamiego) muzyki oraz odliczających czas wskazówek zegara. Cyk, cyk, cyk...
    W nocnych wędrówkach po tym niesamowitym świecie towarzyszy nam korowód równie niesamowitych postaci. Głównymi bohaterami, i ich poznajemy najlepiej, są siostry Mari i Eri Asai ( ta druga jest dość ważką postacią, mimo, iż nie wypowiada w powieści ani jednego słowa), oraz młody muzyk Takahasi mający za sobą trudne dzieciństwo dziecka osieroconego a przed sobą marzenia o prawniczej karierze. Jest też była zapaśniczka, a obecnie kierowniczka lovehotu; równie przerośnięta jak wielkoduszna i doświadczona życiowo Kaoru. Jest tajemniczy pracoholik Shirakawa, nieumiejący zbudować zdrowych relacji z rodziną, dobrowolnie pozostający w pracy do późnych godzin nocnych, dopuszczający się niecnych występków sam dokładnie nie wiedząc po co i dlaczego. Są uciekające nie wiadomo przed czym pracownice domu schadzek, które tak dalece pragną wycofać się z niebezpiecznego świata, iż schowały przed nim nawet własne imiona, a ich bezustanna ewakuacja przenika nawet do sfery ich snów.
     Motywy pojawiające się w powieści to motywy rodem z horroru. Mój ulubiony, to Mężczyzna bez Twarzy, który wyłania się z odłączonego od energii odbiornika telewizyjnego i zabiera Eri -Alicję na drugą stronę świadomości. To pokoje pułapki, po których poniewierają się przedmioty  innej rzeczywistości. Pokoje będące swoistym alter ego tych realnych, to jakby sfera podświadomości świata rzeczy skompresowana z ludźmi się w tym świecie znajdującymi. Są również lustra, które kradną ludziom odbicia... Duszna nocna atmosfera podstępnie zbiera ślady ludzkiej bytności i je przetwarza w niewytłumaczalny sposób. Niewątpliwie najwięcej noc używa sobie na Eri: 
   "Kontury postaci Eri Asai nieco się zamazują, zaczynają lekko drżeć. (...) Wpatruje się w kontury, które tracą wyrazistość. (...) Wzmaga się szum przypominający dzwonienie w uchu. Zdaje się, ze gdzieś na dalekim wzgórzu zerwał się silny wiatr. Punkt styczności sieci dwóch obwodów gwałtownie się kołysze. Przez to kontur bytu Eri gwałtownie zanika. Znaczenie prawdziwego istnienia zaczyna ulegać erozji. -Uciekaj!- krzyczymy."**
   Na kolana wręcz powaliło mnie to, co autor robi z narracją; jego gra z czytelnikiem, dialog, jak z nami prowadzi to najwyższej klasy literackie novum. Momentami czułam się wręcz w fabułę wciągana, przekraczałam granicę kartek, wnikałam między rzędy czarnobiałych literek, wsysana byłam do świata murakami'owskiej fikcji. Coś niesamowitego. To już nawet nie był reżyserski zmysł autora. To było coś więcej... Umieć widzieć, to jedno; ale potrafić innym swój punkt widzenia tak namacalnie wpoić, to już o wiele więcej.  
   "Przeobrażamy się w pewien punkt widzenia, patrzymy na dziewczynę. A może należałoby powiedzieć: p o d g l ą d a m y   j ą. Naszym punktem widzenia staje się wisząca w powietrzu kamera, która może swobodnie poruszać się po pokoju."***
   "Jesteśmy niewidzialnymi, bezimiennymi intruzami. Patrzymy. Wytężamy słuch. Zaostrzamy węch. Lecz fizycznie nas w tym miejscu nie ma, nie zostawiamy po sobie żadnych śladów. Można powiedzieć, że przestrzegamy klasycznych zasad rządzących podróżami w czasie. Obserwujemy, ale nie ingerujemy."****
   Oprócz mrocznej i przyprawiającej o dreszcze atmosfery, poczucie pewnego  uzależniającego dyskomfortu tworzą u Murakamiego odpowiednio dobrane elementy świata przedstawionego. W oczy rzucił mi się konsekwentny wręcz brak okien w wszystkich opisywanych pomieszczeniach. Sprawia to wrażenie odcięcia człowieka od innych, braku łączności ze światem, braku możności porozumienia z innymi jako znaku czasów. Ponadto świat powieści jest światem sterylnych przestrzeni zamkniętych i zaśmieconego świata zewnętrznego. Metafory pochłaniającego człowieka konsumpcjonizmu, który zawładnął już ludzkimi emocjami a teraz bierze się za nich samych. No i te koty...   
*s. 67.
**s. 154.
***s. 27.
****s. 30.
Wydawnictwo, miejsce i rok wydania: MUZA, Warszawa 2007.
Ilość stron: 199.
Przekład: Anna Zielińska -Elliott.
Moja ocena: 5/6.
Wyzwanie: Literatura japońska, Od zmierzchu do świtu, wyzwanie Haruki Murakami

piątek, 21 stycznia 2011

"Afryka, dzika i bardzo ludzka zarazem (...)"* - "Afrykanin" - Jean-Marie Gustave Le Clezio

   Nieznany, a jednak tak bliski ląd - Afryka. Ojciec - tak bliski, a jednak tak całkowicie obcy człowiek. Pierwsza z przeczytanych przeze mnie powieści Le Clezio i od razu tak intymne zwierzenia. O Afryce baśniowej, brzmiącej dźwiękiem swojskich bębnów i otulonej przyjaznym słonecznym żarem; o tym sercu ziemi pisze Noblista w swej powieści autobiograficzno-genealogicznej. Jednocześnie, unoszony na falach wspomnień tropi każde wgniecenie trawy uczynione butem swego ojca na tym lądzie, który on ukochał niczym własne dziecko.




















   Słodko-gorzka podróż sentymentalna Le Clezio w poszukiwaniu zrozumienia  dla świata, ojca a przede wszystkim siebie rozpoczyna sie głęboką refleksją dotyczącą więzi rodzinnych:
   "Każda istota ludzka bierze się z jakiegoś ojca i jakiejś matki. Można ich nie uznawać, nie kochać, można w nich zwątpić.  Ale oni istnieją, mają twarze, poglądy, maniery i nawyki. Istnieją ze swymi złudzeniami i nadziejami (...) i to wszystko przechodzi na nas."**
Relacje autora z ojcem były wyjątkowo trudne. Żyli oni początkowo w zupełnie innych światach, wyznawali inne wartości, czerpali z innych tradycji. Wzrastający pod matczynymi skrzydłami Jean-Marie, rozpieszczany przez babkę w jej francuskim domu  odbiera ojca, którego poznał dopiero mając 8 lat, jako uosobienie surowości i obcości. To z jego rąk autor wraz z bratem odbierają pierwsze lekcje bolesnej dyscypliny, to on wdraża w ich życie nieugięte wytyczne, uczy bezkompromisowego przestrzegania zasad. Ojciec to nakazy i zakazy, to obsesja na punkcie higieny, to modlitwy i co niedzielne czytanie mszału. 
   Jednak oprócz postawy buntu i rozgoryczenia tak złymi relacjami w autorze z biegiem czasu wykształca się postawa dążenia do zrozumienia. Pochyla się nad biografią ojca dopatrując się w niej wydarzeń, które wpłynęły na takie a nie inne ukształtowanie osobowości rodziciela. Ojciec Le Clezio przeżył w Afryce ponad 20 lat, pracował tam jako lekarz. Wojna pustosząca Europę spowodowała, iż jego misja niesienia pomocy mieszkańcom Czarnego Lądu była nieodzownie związana z długotrwałym brakiem jakiegokolwiek kontaktu z rodziną. Jego powołanie i pasja wymagały od niego ogromnych wyrzeczeń i poświęceń. Samotność, niemoc, bezradność... to one były winne. Pesymizm i zgorzknienie ojca kładzie autor na karb rozdarcia między wartościami najbardziej przez niego ukochanymi, między rodziną a powołaniem niesienia pomocy. 
   Literacki wizerunek ojca to stworzona przez syna biografia rozgrzeszenia i przebaczenia. Le Clezio czule wręcz opisuje wielki zawód ojca i jego gaśniecie wraz z zmianami zachodzącymi w Afryce. Zmianami na gorsze... Wieści o wojnach plemiennych, o kanibalizmie, o ingerencji państw europejskich i prowadzeniu polityki światowej wobec bogactw naturalnych, znajdujących się na terenie Afryki, kosztem żyć milionów jej mieszkańców... To wszystko  oddalało  człowieka-sługę tego kontynentu od jego wspomnień o świecie w którym przeżył swa młodość. Czar Afryki prysnął. Miejsce uczciwej pracy zajęła tam przemoc wobec słabszego, miejsce zrozumienia - żądza zysku, zamiast pieśni dawnych ludów roznoszą się po afrykańskich równinach odgłosy karabinowych wystrzałów. Słońce w Afryce nie zachodzi już barwnie, lecz krwawo, marzenia ojca zostały pozbawione skrzydeł i pogrzebane pośród ofiar coraz częstszych na Czarnym Lądzie ludobójstw...
   "Takiego go widzę pod koniec życia. Już nie amatora przygód ani niezłomnego wojskowego. Starego, wyobcowanego człowieka, wykluczonego ze swojego życia i swoich namiętności, rozbitka."***
   Z równie wyjątkowym sentymentem, jak o postaci ojca, mówi Le Clezio o Afryce z jego dziecięcych wspomnień. Nazywa ją "źródłem swoich uczuć i decyzji". Dla dziecka widzącego okropieństwo wojny światowej Afryka ma dźwięk kojącej kołysanki, ma fakturę ciepłych matczynych ramion. To przestrzeń przygód, czarów, ale też swojskości. Tam niczym ze smokami walczył z mrówkami, termitami czy skorpionami nawet. Oddawał się wędrówkom w nieznane, wraz z bratem przemierzał niezgłębione zakamarki buszu, pokonywał, wbrew zakazom ojca, rwące rzeki. Afrykę młody Le Clezio wdychał wraz  z każdym haustem powietrza łapanym w biegu, obejmował rozpostartymi niczym w loci ramionami. 
   "(...) zasiądę na cemencie werandy przed rozgrzanym piecem białego nieba, będę lepił z gliny bogów i wypalał figurki na słońcu."****
   "Afrykanin" to opowieść o Afryce sprzed ery wojen i spustoszenia sianego przez AIDS; to opowieść o raju utraconym, o zachodzie słońca, które już nigdy nie wzeszło nad tą samą, błogą równiną. Oczywiście to też klucz do zrozumienia wielu motywów w twórczości Noblisty, ale przede wszystkim opowieść o człowieku i jego miłości do ziemi, na której hodował swe marzenia.
*s. 74.
**s. 5.
***s. 55 
****s. 100 
 Książkę otrzymałam do recenzji dzięki uprzejmości wydawnictwa Cyklady 
Wydawnictwo, miejsce i rok wydania: Cyklady, Warszawa 2008.
Ilość stron: 112.
Przekład: Krystyna i Krzysztof Pruscy.
Moja ocena: 5/6
Wyzwanie: projekt Nobliści; Bracie, siostro... rodzino 

czwartek, 20 stycznia 2011

Sabat książkownic

   Dziś nieco później, komputer odmówił współpracy, system siadł... ale złośliwość rzeczy martwych nie jest w stanie powstrzymać mnie od wspólnego z Wami sabatowania. Miło mi niezmiernie, że odwiedzacie, komentujecie, wypowiadacie się:) Że tworzycie ten sympatyczny wirtualny świat, do którego kieruję pierwsze kroki po przebudzeniu. 
    Dziś idąc właśnie za tą sentymentalną może nieco refleksją chciałam spytać Was, skąd się tu wzieliście... Nie tu, na moim blogu, ale na blogosferze ogólnie. 
   Niby nic, a tak to się zaczęło... Czyli skąd się mol bierze w blogosferze?
   Mamy  te swoje blogi i niewątpliwie tworzą one dość istotną część naszego życia, ale kiedyś ich  przecież nie było... Co spowodowało, iż zaczeliście pisać, że założyliście bloga, jakie emocje temu towarzyszyły i jak dużo zmienił on w Waszym życiu, co Wam dał pozytywnego? Zapraszam do zwierzeń i wymiany spostrzeżeń:)

"Gdzieś między lękiem a seksem tkwi namiętność"* - "Namiętność" - Jeanette Winterson


   Perełka po prostu. Ta książka obaliła wszelkie uprzedzenia, jakie wobec niej sobie roiłam. Że romans, że poupychane tło historyczne mnie zanudzi, że krótka, więc pewnie mało ambitna. Nic podobnego... Zafascynował mnie opis na okładce, twórczości Jeanette Winterson nie znałam dotąd wcale. Opis nie oddaje nawet w połowie piękna i magii tej książki, nieznajomość autorki mam nadzieję rozgrzeszyć silnym postanowieniem poznania jej dzieł, bo warto. Ograniczona forma w niczym nie przeszkadza w przekazaniu czytelnikowi masy treści, metafor, legend i przygód; brak tu zbędnych słów, wszystkie są oszlifowane niczym diamenty, przemyślane, znaczące. Jestem pod dużym wrażeniem.
   Akcja powieści rozgrywa się na początku XIX wieku. Zasadniczo książka ma dwóch bohaterów, młodego żołnierza armii napoleońskiej Francuza Henry'ego oraz piękną, aczkolwiek tajemniczą i nietypową pod względem swego wyglądu oraz preferencji i życiowych wyborów Wenecjankę Villanelle. Jak to się dzieje, iż ich drogi się splatają dowiadujemy się dopiero w trzecim rozdziale; wcześniej autorka oddaje głos osobno każdemu z nich pozwalając na intymne sam na sam z czytelnikiem, podczas którego mogą mówić, opowiadać, dawać się poznać; mogą wyjawiać swe historie życia oraz dzielić się poglądami na wiele spraw.
   Zaczyna Henry. Opowiada o wielkości cesarza Napoleona, o euforii i szale na jego punkcie, jakiemu poddali się Francuzi (do tego stopnia, iż ksiądz powiesił jego portret obok Matki Boskiej), o zamiłowaniu Bonapartego do wysokich koni i niskich sług, oraz do kurczaków (to właśnie przygotowywaniem ich na cesarski stół zajmował się początkowo młody żołnierz). W jego żołnierskim życiu towarzyszą mu mistrzowsko wykreowani bohaterowie, jakimi są Irlandczyk Patryk obdarzony sokolim wzrokiem (z wieży kościelnej podgląda negliżujące się parafianki) i opowiadający niesamowite opowieści o elfach i goblinach oraz Słowianin Domino, obdarzony talentem ujarzmiania najdzikszych koni Napoleona.
   Potem swą niezwykłą opowieść snuje Villanelle. Zaczarowuje nas magiczną atmosferą swego miasta-labiryntu, miasta znajdującego się w ciągłym ruchu, miasta nieustannych przemian i żebraków w koronach ze szczurów. Opowiada legendę o synach gondolierów, którzy mają błony między palcami umożliwiające im stąpanie po wodzie. Ją natura również obdarzyła tym dziedzictwem, w wyniku błędnie sprawowanego rytuału na wyspie umarłych przez jej matkę, gdy była z nią w ciąży. Młoda Wenecjanka mówi o swych awanturniczych przygodach, o zamiłowaniu do hazardu i zakazanym uczuciu do zamężnej kobiety. To jej zguba.
   Bohaterowie powieści prowadzą również rozważania, mające na celu zgłębienie istoty wiary (interesując jest teoria na temat niechęci Maryi do mężczyzn spowodowanej gwałtem, jakiego dopuścił się na niej Bóg przy zwiastowaniu), namiętności, miłości, hazardu utożsamianego z dokonywaniem życiowych wyborów. Formułują obrazy swoich narodów, z których wyrośli, których duch tli się w każdym z nich:
   "Jesteśmy chłodnym narodem zarówno w czasie świąt, jak i w dni ciężkiej pracy. Niewiele nas dotyka, lecz tęsknimy za czymś, co by nas dotknęło. Leżymy w nocy bezsenni i chcemy, żeby ciemność rozstąpiła się ukazując nam wizję. Przeraża nas poufałość naszych dzieci, ale pilnujemy, żeby wzrastały jak my. Chłodne jak my. W taką noc twarze i dłonie płoną, a my wierzymy, że jutro ukaże nam anioły, a dobrze znany los odsłoni nową ścieżkę."**
- mówi o Francuzach Henry.
   "Jesteśmy narodem filozofów, obeznanym z naturą chciwości i żądz - trzymamy za rękę i diabła i Boga. Nie chcielibyśmy wypuścić ani jednego, ani drugiego. Ten żywy most kusi każdego i można na nim odnaleźć lub stracić własną duszę"***
- opisuje Villanelle Włochów.
   Kolejny, trzeci rozdział, rzuca w swe ramiona oboje młodych bohaterów. Ich zgubne namiętności pchają ich sobie w ramiona (on zawiedziony namiętnym uwielbieniem dla Napoleona, ona przegrana w hazardowej grze, która była jej namiętnością). Henry patrzy na tonięcie dwóch tysięcy żołnierzy podczas przeprawy na podbój Anglii, cierpi w Rosji głód tak silny, iż ogląda innych żołnierzy zjadających własne ręce, zostawia towarzyszy z zamarzniętymi w końskich brzuchach nogami. Stopniowo jego fascynacja Napoleonem słabnie, Henry widzi, iż wielka misja i podbój świata, w którym z takim zapałem uczestniczył, nie była niczym więcej niż toczonym przez robaka jabłkiem, mglistą mrzonką zakochanego w sobie samoluba Bonapartego. Villanelle jest również zgorzkniała, oszukana przez życie. Oboje wyruszają w świat, wędrują przez Europę by dotrzeć do Wenecji.
   Tam, niczym krzyżujące się uliczki i przejścia magia zaczyna krzyżować się z realnością. Nie wiadomo już co jest fikcją a co rzeczywistością, granica się zaciera, a może nigdy jej nie było... Henry pomaga Villanelle znaleźć jej zgubione serce, dziewczyna połyka je... Urywki realności, skrawki magii. Może to rzeczywistość odbita w wodzie, może to cienie realnych zdarzeń. Może morderstwo nie miało miejsca, może obłęd Henry'ego pozwala mu zachować zdrowy rozsądek...
   "Namiętność. Obsesja. Poznałem je obie i wiem, że dzieląca je linia jest tak cienka i okrutna, jak wenecki sztylet."****
*s. 78.
**s. 14.
***s.72.
****s. 182
Wydawnictwo, miejsce i rok wydania: Rebis, Poznań 2003.
Ilość stron: 190.
Przekład: Joanna Gołyś.
Moja ocena: 6/6.
Seria: Salamandra

środa, 19 stycznia 2011

W kraju gejsz, samurajów i kwitnącej wiśni, czyli moje Japońskie wyzwanie (deklaracja)

   Dziś postanowiłam na dobre rozpocząć kolejne wyzwanie, do którego się zgłosiłam. Organizuje je Litera na blogu literatura japońska. wyzwanie czytelnicze. Japonia od zawsze znajdowała się w obszarze moich literackich preferencji. Fascynowała mnie od zawsze jej pasjonująca kultura i piękne tradycje. Smoki, samuraje, gejsze, wszystkie smaki i zapachy Japonii a nade wszystko urokliwe kwitnące wiśnie sprawiło, że omotana czarem tego orientalnego kraju z wielkim apetytem przeglądałam ciekawą listę lektur przygotowaną przez organizatorkę
   Zasady są następujące: należy w ciągu roku (1 luty 2011- 31 styczeń 2011) przeczytać minimum 3 książki, po jednej z każdego przedziału, czyli:
przedział 1. – Literatura powstała w czasach feudalnych, tj. do roku 1868;
przedział 2. – Literatura współczesna powstała w latach 1868 – 1980;
przedział 3. – Literatura po roku 1980
   Lista przykładowych lektur, ułatwiających przyporządkowanie książki do przedziału znajduje się na blogu wyznaniowym. I szczerze mówiąc wszystko mnie w niej korci, kusi, nęci i przyzywa. Ale systemik sobie opracowałam i wybrałam, co następuje:
   a) lektury obligatoryjne:
PRZEDZIAŁ 1 Kojiki, czyli Księga dawnych wydarzeń - zbiorek (chyba) zawierający mitologię japońską. Wyboru zbyt wielkiego tu nie miałam, bo tylko do tejk pozycji z tego przedziału mam dostęp, ale mitologia brzmi interesujaco...
PRZEDZIAŁ 2 - Abe Kobo - Kobieta z wydm - już od dawna miałam ją na oku i w planach
PRZEDZIAŁ 3 - Kimura Rei - Motyl na wietrze - kiedyś zaczęłam, nie skończyłam, ale historia była tak piękna, ze postanowiłam powrórcić do niej i opowiedzieć Wam o moich wrażeniach
   b) książki, które mnie zaintrygowały:
PRZEDZIAŁ 2 :
1) Zimowa kwatera - Abe Tomoij
2) Kappy - Akutagawa Ryunosake
3) Ballada o Narayamie. Opowieści niesamowite z prozy japońskiej
4) Milczenie - Endo Shusaku
5) Morze i trucizna - Endo Shusaku
6) Samuraj - Endo Shusaku
7) Szaleniec? - Endo Shusaku
8) Szelest złotolitego brokatu - Hisako Matsubara
9) Japońska opera za trzy grosze - Kaiko Takeshi
10) Koniec święta - Eisuke Nakazono
11) Sedno rzeczy - Soseki Natsume
12) Futbol ery Ma'en - Oe Kenzaburo
13) Nazywano ją En - Tomie Ohara
14) Dziwna historia o upiorach z latarnią w kształcie piwonii - Encho San'yutei
15) Dziennik szalonego starca. Niektórzy wolą pokrzywy - Jun'ichiro Tanizaki
16) Tajemna historia pana Musushiego - Jun'ichiro Tanizaki
17) Tydzień świętego mozołu. Opowiadania japońskie 1945-1975 
18) Głos góry - Yasunari Kawabata
19) Zagłada - Akira Yoshimura
PRZEDZIAŁ 3:
1) Malarz świata ułudy - Kazuo Ishiguro
2) U schyłku dnia - Kazuo Ishiguro
3) Pejzaż w kolorze sepii - Kazuo Ishiguro
4) Gejsza z Gion - Mineko Iwasaki
5) Zatonięcie Japonii - Sakyo Komatsu
6) twórczość Harukiego Murakamiego (w związku z wyzwaniem dotyczącym jego książek)

wtorek, 18 stycznia 2011

Wyszperane, przywleczone, oko cieszące i szeleszczące - stosik styczniowy II

    Mimo natłoku zajęć staram się znaleźć czas na przyjemności, kiedy więc już wejdę do jakiejś biblioteki szperam ile wlezie rozkoszując się perełkami, podczytując opisy na okładkach, czytając fragmenty książek, przebierając, wybierając. Dziesięć razy zmieniam zdanie, ale przecież mi wolno. Czas się wtedy dla mnie zatrzymuje, potrafię spędzić w bibliotece nawet dwie godziny chodząc między regałami. Zjarałam się na "Czarodzieja snów", znalazłam w filii, w której jeszcze nie byłam. Szukałam filii, zapisałam się, miła pani spytała: "To czego pani sobie życzy?". "Porozglądać się" - odpowiedziałam. Uśmiechnęła się ze zrozumieniem:)
1) Po zmierzchu - Haruki Murakami - książka podczytana już nieco, specyficzna, zostawia ślad w umyśle:) Tyle narazie. Bohaterka aż... trzech wyzwań: twórczości Murakamiego, wyzwania japońskiego oraz Od świtu do zmierzchu. Trzy pieczenie przy jednym ogniu :)
2) Dzisiaj narysujemy śmierć - Wojciech Tochman - wprawdzie nie deklarowałam jej do Reporterskiego wyzwania, ale Wasze recenzje i temat Rwandy, który bardzo mnie intryguje sprawiły, iż zapragnęłam ją przeczytać
3) Motyl na wietrze - Rei Kimura - kiedyś zaczęłam ją czytać i bardzo mi się podobała, ale nie skończyłam zajęta milionem spraw. Teraz do niej wracam, ciekawa zakończenia i spragniona pięknej historii. Nada się też do Japońskiego wyzwania
4) Czarodziej snów - Barbara Gowdy - odkurzając serie z Kameleonem natrafiłam na to cudeńko. Śliczna okładka i intrygująca historia sprawiły, że zapędziłam się za nią do nieznanej jeszcze filii biblioteki miejskiej:) Terra incognita zdobyta, książka przechwycona, tylko czytać:) Myślę, ze może być odpowiednia do Rodzinnego wyzwania. 
5) Wszystkie boże dzieci tańczą - Haruki Murakami - kolejna powieść Japończyka, znów króciutka, taka na rozgrzewkę:) 
6) Nocni wędrowcy - Wojciech Jagielski - tematyka afrykańska, rzecz o armii dzieci, czyli coś pokrewnego czytanym niedawno przeze mnie "Skradzionym aniołom". Bardzo apetycznie się zapowiada. Pozycja do wyzwania Nocnego i Reporterskiego.
7) Kwietniowa czarownica - Majgull Axelsson - seria z miotłą i piękna okładka rozwiały wątpliwości czy tachać to opasłe tomiszcze. Ostatnio mam awersje do grubych książek jakoś. Ale na tę mam ochotę już od dawna, pasuje mi też do Rodzinnego wyzwania nad deklaracją do którego się już biedzę od dawna.
 

niedziela, 16 stycznia 2011

O czym mówię, kiedy mówię o... wyzwaniu, czyli mój rok z Murakamim

   Murakamiego znam tylko "Ślepą wierzbę i śpiącą kobietę", nie wiem dlaczego po nic więcej nie sięgnęłam, zważywszy, iż bardzo mi się te opowiadania spodobały. Miałam nawet zamiar powrócić do nich i uczcić ich pamięć recenzją na blogu, gdyż warte są tego, jak  najbardziej, lecz zawsze było milion innych książek. Skoro więc nadarza się okazja, aby zapoznać sie z twórczością tego autora, żal nie skorzystać. 
   I tu pojawia się dylemat, co wybrać. Zastanawiałam się, przeglądałam i wpadłam na pomysł, aby... nie wybierać.  Bo czym się kierować decydując się na przeczytanie jednej powieści autora a odrzucenie innej? Chyba tylko dostępnością, ale w moim przypadku biblioteki okazują tu niezgłębioną łaskawość. Tak, tak ogłaszam więc ten rok rokiem Murakamiego na moim blogu. 
   Początkowo miałam patent, aby w dodatku zgłębiać twórczość japońskiego pisarza chronologicznie, lecz inne wyzwania, do których wybarałam sobie jego ksiązki nieco poprzestawiały mi szyki. Tak więc będzie to czytanie nieokiełznane, zupełnie spontaniczne, a więc nadzwyczaj przyjemne:) 
1) Przygoda z owcą
2) Koniec świata i Hard-boiled Wonderland
3) Norwegian Wood
4) Tańcz, tańcz, tańcz
5) Na południe od granicy, na zachód od słońca
6) Kronika ptaka nakręcacza
7) Ślepa wierzba i śpiąca kobieta
8) Sputnik Sweetheart
9) Wszystkie boże dzieci tańczą 
10) Kafka nad morzem
12) O czym mówię, kiedy mówię o bieganiu
13) 1Q84
   Już teraz stwierdzić mogę, że na pierwszy ogień idą "Wszystkie boże dzieci tańczą" oraz "Po zmierzchu", gdyz zostały juz przyniesione specjalnie na tę misję z biblioteki. Mam tez wielki apetyt na "Norwegian Wood", ale w sumie na co nie;)

"Jak ubogie musi być życie tych, co nie mają, tak jak my, ludzi, którzy gawędzą" * - "Gawędziarz" - Mario Vargas Llosa

   Książki Llosy lubię i to bardzo. Ilekroć sięgnę po jego książkę, autor nieodmiennie mnie czymś zaskakuje, ukazuje swoje inne oblicze twórcze; niczym królika z kapelusza wyciąga całkiem dotąd nieLlosowką w moim przekonaniu tematykę i świetnie się porusza w przestrzeni tworzonego przez siebie świata. Podbija przy tym moje czytelnicze serce za każdym razem od nowa. Był już Llosa-romantyk ("Pochwała macochy"), był Llosa-autor kryminałów ("Kto zabił Palomina Molero?"), teraz przyszła pora na noblistę etnologa...
  Jak wielki wpływ może mieć na ludzkie życie przypadek? Fundamentalny, okazuje się. Podczas pobytu we Florencji narrator (którego nie sposób tu nie utożsamiać z autorem), niespodziewanie natrafia na wystawę zdjęć ukazujących codzienne życie i obyczaje rdzennych mieszkańców Ameryki Południowej, plemienia Macziguengów. Jego szczególną uwagę przykuł znajomo wyglądający mężczyzna, pełniący wśród sfotografowanych szczególną rolę, rolę gawędziarza. Odtąd daje się on porwać nurtowi wspomnień, który tworzy fabułę powieści. Llosa zaczyna gawędzić...
   Saula Zurutasa poznał autor za czasów studenckich. Już wtedy wyróżniał się on nie tylko fizycznie (miał znamię zakrywające mu niemal połowę twarzy), ale również jego zainteresowania i poglądy były nietypowe. Fascynował go bowiem prymitywny świat mieszkańców dziewiczej puszczy, ich wierzenia, poglądy, sposób patrzenia na świat. Ponadto był rzecznikiem pozostawienia ich jako nietkniętych cywilizacją za wszelką cenę, postulował równowartość ich świata rodem z epoki kamienia łupanego ze światem współczesnego białego człowieka. Równowartość, a może nawet wyższość.
   Powieść Llosy sprawia wrażenie "nie trzymającej się kupy". Kolejne rozdziały przeplatając się ze sobą ukazują odmienne płaszczyzny fabularne oraz stylistyczne (swoją drogą autor bawi się stylem niczym dziecko plasteliną, lepi w poszczególnych partiach gawędziarza zdania nieudolne, zbliżone do mowy zapisanej naprędce, prostej, gdzie niczym mantra powtarzają się zwroty "tak było, być może" i "tego się przynajmniej dowiedziałem").  Jednak im głębiej w fabułę się zapuszczamy, tym bardziej oba światy zdają się do siebie zbliżać, Llosa chucha już niemal na szyję swemu bohaterowi. I tak raz słuchając opowieści narratora Llosy o pracy przy nakręcaniu programów telewizyjnych na tematy kulturalne, a w następnym rozdziale przenosimy się w samo serce dziewiczej puszczy, towarzyszymy Macziguengom w ich wędrówkach i codziennym, przesyconym magią i baśniowością, choć twardym i surowym życiu.
   "(...) niebywale wysokie drzewa, gładkie laguny, nieodmiennie płynące rzeki - przywodziły na myśl świat dopiero co stworzony, nieskalany obecnością człowieka, roślinny i zwierzęcy raj. Docierając zaś do plemion, dotykaliśmy prehistorii. Toczyło się tu żywiołowe i proste życie odległych przodków: myśliwych, zbieraczy, łuczników, nomadów, magików, animistów. (...) świat jeszcze nie ujarzmiony, epoka kamienia, kultury magiczno-religijne, poligamia, zmniejszanie głów (...) czyli zarania dziejów ludzkości. "**
   Cała fabuła to tropienie, podążanie śladami nieuchwytnego gawędziarz, który snuje się między zaroślami buszu i grubymi pniami porastających dżunglę drzew. Wydaje nam się, iż już za moment schwycimy go za rękę, lecz okazuje się, iż zostaliśmy podstępnie wplątani w kolejną jego opowieść, a on sam w tym czasie zdążył już zniknąć nam z oczu. Kim właściwie jest ten owiany aurą tajemnicy i niedopowiedzeń człowiek? To łącznik rozproszonej odwieczną tradycją wędrowania wspólnoty, to siewca wieści, to pamięć plemienia. Umożliwia on trwanie Macziguengom, przechowuje w swej pamięci mentalny zapis tego, kim są, pozwala im pielęgnować ich świadomość plemienną.
   Powieść to przede wszystkim głębokie studium mitologii macziguengeńskiej: ich wierzeń, przesądów, podań kosmologicznych, prób interpretacji świata. Mnie to wciągnęło bez reszty. To świat iście baśniowy, magiczny, fantastyczny, choć niejednokrotnie przerażająco brutalny i niezrozumiały w swych twardych i absurdalnych, zdawać by się mogło regułach, dla ludzi uwikłanych w cywilizację. Zwykły katar znamionuje tu diabelskie opętanie (nie znający leków umierali na pospolite choroby a zwiastunowi niechybnej śmierci przypisywali zdroworozsądkowo i z braku innego wyjaśnienia, nadprzyrodzoną moc), natomiast znaki tatuowane na twarzy i ciele miały przyciągać szczęście i oddalać nieszczęście. Piękne, wymagające pokładów niewyczerpanej wyobraźni i opierające się na naiwnej interpretacji świata wolnej od naukowych wtrętów macziguengeńskie legendy wyjaśniają wszystko, co może stanowić dla człowieka zagadkę istnienia. Wyjaśniają w  sposób dosadny, pełen fantazji, mimo, iż szyty grubymi nićmi prymitywnego i ograniczonego rozumu. Skąd się wzięły komety? pyta młody Macziguenen. Było to tak... i już snuje się niesamowita legenda o duchach i nadprzyrodzonoych bytach. Skąd gwiazdy, świetliki; skąd noc i dzień? Na wszystko jest gotowa odpowiedź: dawno, dawno temu... Usiądź i słuchaj.
*s. 53.
**s. 63.
Wydawnictwo, miejsce i rok wydania: Rebis, Poznań 1997.
Ilość stron: 206.
Przekład: Carlos Marrodan Casas.
Moja ocena: 5/6.
Seria wydawnicza: Salamandra.
Wyzwanie: projekt Nobliści.

sobota, 15 stycznia 2011

"Murzynko, po coś opuściła swoje Piekło?" * - "Ja, Tituba, czarownica z Salem" - Maryse Conde

   Zabiorę Was w podróż w czasie. Jest wiek XVII. Czasy kolonizacji afrykańskich ziem, zakładania wielkich plantacji bawełny, skrajnego niewolnictwa i wzmożonego osiedlania się osadników w Ameryce. W tych czasach przyszło żyć naszej bohaterce Titubie, której skóra, na jej wielkie nieszczęście miała czarny kolor...
   Życie Tituby już od samego początku naznaczone było cierpieniem i poniżeniem. Była ona owocem gwałtu, jakiego dopuścił się biały pan na jej czarnej matce. Krótkie chwile szczęścia z rodzicami (ojczym Yao kochał małą Titubę bezgranicznie) przerwały tragiczne wydarzenia zakończone śmiercią obojga rodziców (matkę powieszona, bo zraniła białego człowieka w obronie przed kolejnym gwałtem; ojczym popełnił z rozpaczy samobójstwo). Małą Titubą zajęła się Man Yana. Kobieta posiadająca magiczna wiedzę, którą wykorzystywała aby nieść pomoc swym bliźnim. Wiedzę tą przekazała ona swej podopiecznej. Nauczyła dziewczynę leczniczej mocy ziół, porozumiewania się z zaświatami i zmarłymi, modlitw, litanii, składania ofiar by wyprosić łaski u duchów. Przede wszystkim jednak nauczyła ją bezgranicznej miłości i szacunku do świata, ludzi i wszelkich żywych stworzeń.
   Po śmierci Man Yany dziewczyna zakochała się w czarnoskórym niewolniku Johnie Indienie. To dla niego opuściła swą samotnię w gąszczu, to z miłości do niego dawała się upadlać jego właścicielce, a w końcu wywieźć nowemu panu, któremu zostali sprzedani, za ocean. Tituba została własnością fanatycznie religijnego i zagorzałego w sztywnych normach swej twardej wiary purytanina. On i jego rodzina żyli w nieustannej świadomości własnej niedoskonałości i grzechu, które odbierały im całą spontaniczność, szczęście i radość życia. Mimo wszystko Murzynka zżyła się z młodą panią i jej córkami i kuzynkami, opowiadała im fascynujące historie, leczyła z wszelkich chorób niejednokrotnie wydzierając śmierci... Tak je pokochała, że na swoje nieszczęście obdarzyła tez zaufaniem, na które nie zasługiwały.
   Pewnego dnia wioską Salem wstrząsa zbiorowa histeria wywołana rzekomym opętaniem nastoletnich dziewcząt przez szatana. Jako przyczynę zła wszelkiego wskazują one Titubę. Na jej widok trzęsą się, padają na ziemię i wiją w konwulsjach. W rzeczywistości jednak oskarowo odgrywają swe role, w jakie wtłoczyli je obłudni i do cna przesiąknięci złem dorośli, aby pod pretekstem obrony wiary pozbyć się niewygodnych dla  nich  z jakichś powodów mieszkanek wsi.
   "Gdzie był Szatan? Czy nie ukrywał się w fałdach sędziowskich tóg? Czy nie przemawiał głosem prawników i duchownych?"**
Tituba odegrała w tym spisku rolę karty przetargowej, aby chronić swe życie musiała zeznawać tak, jak jej kazano. Jej ciemny kolor skóry automatycznie bowiem czynił ją podejrzaną, a wszelkie przesłanki wymagały już tylko delikatnego ubarwienia, by kobieta mogła zadyndać na szubienicy, jako najprawdziwsza czarownica. Musiała się więc ratować...
   "Ty byś robiła coś dobrego? Ty jesteś Murzynką, Titubo! Możesz tylko czynić zło. Ty jesteś samo zło!"***
    Maryse Conde nie wynosi jednak swojej bohaterki na piedestał, nie otacza aurą niepotrzebnego patosu. I to mi się bardzo podoba. Tituba to zwykła dziewczyna nie pozbawiona wad czy słabości. Ulega rozmaitym pokusom (przede wszystkim na manowce sprowadza ją lubowanie się w osobnikach płci męskiej), jej duszę niejednokrotnie nawiedzają demony pragnienia zemsty, a nawet dopuszcza się ona okrutnej zbrodni wobec własnego nie narodzonego dziecka (ocenę tego czynu pozostawiam jednak indywidualnemu  poczuciu moralności każdego czytelnika; według mnie miała pewne powody, zresztą potem bardzo żałuje tego, co zrobiła...). Nie jest więc Tituba aniołem w ludzkiej skórze, ale mimo wszystko czy zasłużyła na okrutny los, który zgotowali jej biali ludzie?...
    "Tituba..." to również opowieść o kondycji kobiety w XVII-wiecznym społeczeństwie wogóle. Mało która bohaterka powieści płci żeńskiej jest szczęśliwa. Są one podporządkowane mężczyznom, którzy w przeważającej mierze ranią je lub niszczą od środka swą obojętnością. Conde porusza w swej powieści również problem dyskryminacji losu człowieka przez rodzinę i nację w jakiej przychodzi na świat. O wartość człowieka nie stanowiło to, jaki był, ale to kim był. Znakomicie widać tę zależność na przykładzie przeżyć Tituby i jej kolejnego pana, Żyda d'Azevedo. On jeden traktował Titubę humanitarnie, żywił do niej ludzkie uczucia, on w końcu dał jej wolność; sam zaznał bowiem na własnej skórze i to nadzwyczaj boleśnie, czym są prześladowania i poniżania.
   "(...) niepomyślność to bliźniacza siostra czarnego! Rodzi się razem z nim, kładzie się z nim spać, współzawodniczy z nim o tę samą, zwiotczałą pierś. Je dorsza z jego miski. A przecież on się nie daje, ten Murzyn!" ****
   W końcu Tituba powraca na Barbados, odzyskuje swój utracony raj. Jednak jego ścieżki okazują się wyłożone cierniami historii. Nie ma szczęścia na tym świecie dla Tituby. Kobieta przystaje do środowiska maronów, Murzynów, którzy wyzwolili się spod pręgierza niewolnictwa. Pod jej dach trafia młody Murzyn Iphigen, którego okrutnie skatowanego Tituba ratuje od śmierci. Porywy młodego, zbuntowanego serca prowadzą go do organizacji rebelii przeciw okrutnym, białym plantatorom. I tu zakończę, co się stanie, dowiedzcie się sami...
   Tituba to postać autentyczna, sądzę jednak, że takich Titub było w historii panowania białego na czarnym kontynencie nieskończenie wiele. Jak piękno atawistycznego świata może zniszczyć cywilizacja, to się w głowie nie mieści. Czary, kontakt z duchami, magiczne moce - owszem to wszystko było udziałem bohaterki, jednak dopiero podłość i pragnienie własnych korzyści białych ludzi nadały temu pejoratywne znaczenie... Tituba po prostu znała matkę naturę, patrzyła głębiej, była w czysty sposób związana z duszą wszechświata. Pragnęła czynić dobro.
   Zakończenie mnie powaliło na kolana. Piękne, poetyckie, tchnące metafizyczną atmosferą wiecznej bytności i przenikania światów. Ona tu jest, jest wiaterkiem, kroplą deszczu, promykiem słońca. Pomaga, leczy, koi. Chcecie to poczuć? Przeczytajcie książkę. Jest niezwykła.
*s. 166.
**s. 186.
***s. 126.
****s. 139.
Wydawnictwo, miejsce i rok wydania: wydawnictwo WAB, Warszawa 2007.
Ilość stron: 281.
Przekład: Krystyna Arustowicz.
Moja ocena: 6/6
Seria wydawnicza: z miotłą.

czwartek, 13 stycznia 2011

Sabat książkownic

   Ostatnio klimaty czarodziejskie i magiczne ogólnie są mi bardzo bliskie, a to za sprawą goszczącego u mnie do niedawna egzorcysty, a to za sprawą fenomenalnej książki "Ja, Tituba, czarownica z Salem", od której się oderwać wprost nie mogę... Dlatego też pozostając w tej atmosferze zapraszam Was na kolejny książkowomolowy sabat.
   Chciałabym dziś wziąć pod lupę smaczki blogowego światka czyli przeżywające ostatnimi czasy swoje wielkie boom wyzwania czytelnicze. Sama zorganizowałam jedno, tu mała autoreklama, a jak, zapraszam, zapraszam:) A więc temat na ten tydzień, to:
Wyzwanie? Wyznanie... czyli więcej wyzwań nie pamiętam i żadnego nie żałuję.
   Jak to jest u was Kochani z decyzją o podjęciu kolejnego, jak się do niego przygotowujecie? Co sprawia, iż chcecie je podjąć? Jakie zasady najbardziej Wam odpowiadają i co takiego właściwie daje Wam udział w takich inicjatywach? Pochwalcie się ukończonymi wyzwaniami, rozgrzeszmy się z tych nie wypełnionych. Możecie też podzielić się pomysłami na nowe:) 

Wędrowycz tu był!!! - fotorelacja




    Błąkał się, błąkał, aż w końcu dotarł, czym uczynił mi niesamowitą radość:) W końcu niecodziennie zdarza się gościć znamienitego bimbrownika, znachora, egzorcystę i kłusownika w jednej osobie. Dementuję to plotki o jego cokolwiek prostackim zachowaniu czy braku samodyscypliny. A gdzieżby znowu!!! Przywitał sie kulturalnie, wręczył mi prezent (dziekuję za śliczną zakładkę)... miły, szarmancki, no ogólnie git:) 
   Kiedy już nieco rozprostował kości i rozgościł się też nieco, pociągnąwszy sowity łyk z piersióweczki zabrał się za "porządki". Na pierwszy ogień poszły smoki ( "A wszak to podłe bestyje!!! Już ja im pokażę, kto tu rządzi, jakem Wędrowicz!", "Jam Wędrowycz jest i wara, nie przestraszy mnie poczwara").
  Walka o dominację nie została jednak rozstrzygnięta, gdyż uwagę Jakuba Walecznego odwrócił brzęk kieliszków... No coż, jak wiadomo, wódeczka łagodzi obyczaje;) Com ja sie historii niesamowitych nasłuchała przy tej wódeczce, ile plotek z kraju mi Jakub zaserwował, jakie newsy przyniósł, tego słowami niesposób wypowiedzieć. Szczególnie, że pod koniec tych rozmów mi się język plątał, a gościowi mojemu literki się na kartkach poprzestawiały.
   Jednak Jakub jak na porządnego alkoholika przystało ma wysoce zaawansowany i nader sprawnie działający alkoholowy metabolizm, po godzince więc, całkiem już niemal trzeźwy szukał sobie nowych zajęć.
   Wieczorami Jakub się ulatniał ( "Bo każdy Wędrowycz lubi czasem pobyć sam z własnymi... demonami;)), jednak moja babska ciekawość wzięła górę i, tak wiem, że to brzydko podglądać, ale warto było. Takich egzorcyzmów, jak świat światem miasto nasze jeszcze nie widziało:) Płacz, jęk i zgrzytanie szczęk... A wśród tego wszystkiego machający radośnie swą łopatą Wędrowicz w swym żywiole. ("Bo najważniejsze w życiu, kiciu, to robić to co się lubi i żyć, aby pić" - mądre słowa).
   A po skończonej robocie czas na zasłużony odpoczynek. Wędrowycz skumał się z Dziadem Radomskim, tak im jakoś na wspólne tematy zeszło, uwagami się wymienili co do technik kołkowania i przekazali sobie najnowsze przepisy na lokalne zupy z trupa. Kres ich sielskim pogawędkom kładła dopiero niemożność pionu utrzymania, widać więc, iż byly to rozmowy na najwyższym poziomie:)
   Tydzień zleciał nie wiem kiedy. Pijani czasu nie liczą. Wczoraj więc z żalem Jakuba spakowałam, wyposażyłam w but osimioipółmilowy (żaden tam siedmio-, najnowszy design, a jak?), coby mu droga szeroka i krótka była...
   I odjechał Kuba pić do Jakuba...

środa, 12 stycznia 2011

"Słuchaj głosu mojego, bo ja jestem Jakub Wędrowycz, wiedzący!"* - "Czarownik Iwanow" - Andrzej Pilipiuk

   Pobyt Jakuba w moich skromnych progach dobiega już końca, co stwierdzam z wielką przykrością. Dni to były szalone, ale komu w drogę, temu... piersiówka za pazuchę:) Jakub to specyficzna i bardzo nietypowa postać, nie tylko w polskiej literaturze,ale, śmiem twierdzić tez europejskiej, czy światowej nawet. A przygody tego faceta, cokolwiek już w latach posuniętego, lecz krzepkiego i pełnego wigoru, wykraczają poza granice zdrowego rozsądku, a nawet alkoholowych zwidów.
   Imć Jakub Wędrowycz to osiemdziesięcioletni mieszkaniec wioski Stary Majdan w gminie Wojsławice, na wschodzie Polski. Z zawodu emeryt, z zamiłowania domorosły znachor i egzorcysta (no co?! trzeba sobie dorobić do emerytury...); poza tym kłusownik i wielokrotny zbrodniarz wojenny. Zamiast w domowych pieleszach wieczory upływają mu na... cmentarzu, gdzie czyni swą powinność w sposób jak najbardziej profesjonalny, przekołkowywując i pozbawiając kończyn nieboszczyków, co do których zaszło podejrzenie, iż mogą lubować się w wampirycznej działalności. I mimo, iż czyny jego są wysoce chwalebne, nie zawsze spotykają się one z akceptacją środowisk duchowych czy stróżów prawa. Ale cóż, potrzeba nam poświęceń...
    W tej części swych przygód Jakub zmierzyć się będzie musiał z przebiegłym i podstępnym czarownikiem Iwanowem, który służąc temu, Który-Wie-Gdzie-Jest-Miód szerzy zapędy na władzę nad jakubowym krajem. Do pomocy Wędrowyczowi wysłany zostaje z Watykanu zakonnik Herberto Saleta, jednakże ciężko stwierdzić, czy jego rola nie ogranicza się jedynie do pałętania się pod nogami naszemu mistrzowi w swym fachu. Dodatkowo w historię uwikłana zostaje "dziewczyna Kuby" studentka lubelskiej socjologii, Monika, która odszukała wiejskiego egzorcystę i znachora, aby u źródeł zdobyć materiał do pracy o wiejskich wierzeniach i zabobonach. Dostałą co chciał, a nawet o wiele więcej... 
   Jakub to prawdziwy mistrz w swej dziedzinie. Najmniejszego wyzwania nie stanowi dlań wyleczenie bólu zęba (należy przyłożyć do policzka końskie łajno), wygnać złe duchy z młodocianego degenerata punka, zwrócić krowom odebrane mleko, ba, nawet raka potrafi wyleczyć (przyłożyć do chorego kota, kot zdycha, chory - zdrowieje). Poza tym Jakub, jak na porządnego znachora przystało, tajemną moc ziół ma w małym palcu, umie porozumiewać się ze zwierzętami (swoją klaczkę Marikę nauczył nawet dodawania), umie zmieniać pogodę (żądnej wrażeń Monice zafundował lato w środku zimy).
   Obok swojskiego odoru alkoholu, książka aż kipi od magii... W swej wojnie z przebiegłym Iwanowem przeciwnicy nie przebierają w środkach, a ich arsenał jest imponujący:od złudzeń powodujących wrażenie bycia rozstrzeliwanym przez hitlerowców, poprzez operowanie czasem i przenoszenie przeciwnika sto lat w tą lub w tą stronę (groziło to choćby potrąceniem przez niewidoczny, autobus, który w rzeczywistości jechał wprost na przeciwnika), nasyłanie na wroga zjednanych sobie wampirów, zamienianiem dusz zwolenników przeciwnej strony z duszami zwierząt, czy wreszcie łudzenie wieczną młodością i pożądaniem ze strony młodziutkiej i rozochoconej w tych wizjach Moniki.
   Jak się kończy bój Jakuba z Iwanowem, nie zdradzę, bo też i on zobligował mnie tajemnicą przypieczętowaną kieliszeczkiem... Na zakończenie opowieści, coby nam nie było smutno tak drastycznie się z naszym bohaterem rozstawać, autor funduje nam jeszcze garść migawek z iście awanturniczego życia Kuby. Jakub płynąc do syna w dętce Wisłą zupełnie przypadkiem zabija krokodyla (nieświadomy zagrożenia zwierzak ugryzł go na swój pohybel w nogę i połknął skarpetkę, co spowodowało stan klęski żywiołowej w organizmie gada); polując na gołębie zdemolował sąsiedni blok na osiedlu swego syna, a kiedy go w końcu diabli wzięli rozwalił też piekło...
*s. 137.
Wydawnictwo, miejsce i rok wydania: Fabryka Słów, Lublin 2009.
Ilość stron: 267.
Moja ocena: 5/6.
Akcja: książka wędrowniczka.